نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 15 (تابستان 1394)

گیاه بومی Allium kuhsorkhense که از زیر جنس ملانوکرومیوم محسوب می شود، گیاهی زیبا و خوش منظر بوده و به صورت طبیعی در دامنه کوه های خراسان (شمالی و رضوی) می روید. هدف از این مطالعه شناسایی نوع خواب بذر و روش های برای شکست خواب بذر و تحریک جوانه زنی بذر این گونه است. در همین راستا آزمایش های جداگانه در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار صورت پذیرفت. آزمایش ها به ترتیب شامل تیمارهای دمای مختلف، سرمادهی، اسید سولفوریک و اسیدجیبرلیک و تیمار ترکیبی اسید جیبرلیک به همراه اسید سولفوریک و سرمادهی بود. سپس درصد، سرعت و میانگین زمان جوانه زنی بذرها محاسبه گردید. نتایج آزمایش اول نشان داد که بیشترین درصد، سرعت و میانگین زمان جوانه زنی بذر در دمای 5 درجه رخ داده است و دماهای بالا مانع ازجوانه زنی شد. در آزمایش دوم، سرمادهی 90 روز نه تنها باعث افزایش میزان جوانه زنی گردید، بلکه باعث افزایش سرعت و میانگین زمان جوانه زنی نیز شد. اما در آزمایش های سوم و چهارم، که شامل تاثیر اسید سولفوریک و اسید جیبرلیک بر جوانه زنی بود، هیچگونه جوانه زنی مشاهده نشد و مقادیر مربوط به صفات اندازه گیری برابر با صفر بوده است. کاربرد توام اسید جیبرلیک با اسید سولفوریک و سرمادهی (60 روز)، تاثیری چندانی بر جوانه زنی نداشته است. بر اساس نتایج آزمایشات فوق، می توان نتیجه گیری کرد که احتمالا خواب بذر گیاه A.kuhsorkhense، از نوع فیزیولوژیکی می باشد، و سرمادهی طولانی بیشترین تاثیر مثبت را بر روی جوانه زنی آن داشته است.

عوامل زیستی زیادی از جمله آفت سن باعث خسارت به بذر گندم و کاهش کیفیت آن می شوند. به منظور بررسی اثر شدت سن زدگی بر جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه گندم رقم زاگرس آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول شدت سن زدگی بذر گندم در چهار سطح (سالم، واجد یک نقطه سیاه، نیمه چروکیده و کاملا چروکیده) و عامل دوم شامل سه مزرعه متفاوت بود. اثرات اصلی مزرعه و شدت سن زدگی بذر بر درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه و همچنین شاخص بنیه معنی دار بود. ولی اثر متقابل آنها فقط بر سرعت جوانه زنی، وزن هزار دانه و هدایت الکتریکی معنی دار بود. با افزایش شدت سن زدگی اغلب صفات کیفیت بذر و گیاهچه کاهش یافتند اما از نظر طول ریشه چه تفاوتی بین بذر شاهد و بذرهای دارای یک نقطه سیاه مشاهده نشد.

فرسودگی طی انبارداری مهمترین عامل خسارت به بذر است. به منظور بررسی اثر برخی هورمون های گیاهی بر ویژگی های جوانه زنی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت بذور فرسوده کدوی تخم کاغذی آزمایشی در سال 1393 در دانشگاه محقق اردبیلی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح فرسودگی (صفر، 5 و 10 روز فرسوده شده) و سه سطح پرایمینگ (آب یا شاهد، جیبرلین (ppm 100) و اسید سالیسیلیک (ppm 100) بود. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که فرسودگی درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی را کاهش داد. پرایمینگ سبب کاهش تاثیر فرسودگی و بهبود درصد (24 درصد) و سرعت جوانه زنی (8/10 درصد) گردید. فرسودگی و پرایمینگ موجب افزایش فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز به ترتیب به میزان 7 و 85/2 برابر نسبت به شاهد شد. بیشترین میزان پرولین (92/0 میکروگرم بر گرم وزن تر) بر اثر فرسودگی شدید و عدم پیش تیمار قابل مشاهده بود و کمترین میزان آن (28/0 میکروگرم بر گرم وزن تر) مربوط به کاربرد اسید سالیسیک و عدم فرسودگی بود.

به منظور بررسی اثرات آللوپاتی بخش های مختلف زیره سبز بر جوانه زنی و رشد اولیه نخود آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار در سال 1393 انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی نوع اندام (اندام هوایی و بذر) و غلظت های مختلف عصاره (صفر، 25، 50، 75 و 100 درصد) بود. نتایج نشان داد که نوع اندام تاثیری بر وزن خشک و طول ساقه چه و ریشه چه نداشت اما زمان رسیدن به 5، 10، 50 و 90 درصد جوانه زنی، حداکثر جوانه زنی و سرعت جوانه زنی را تحت تاثیر قرار داد و اثر بازدارندگی بذر نسبت به اندام هوایی بیشتر بود. افزایش غلظت عصاره به صورت معنی داری کلیه خصوصیات جوانه زنی نخود را تحت تاثیر قرار دارد. با افزایش غلظت عصاره از صفر به 100 درصد، طول ریشه چه، حداکثر جوانه زنی، سرعت جوانه زنی به ترتیب 84/99، 17/99 و 54/94 کاهش پیدا کرد. افزایش غلظت عصاره از صفر به 50 درصد زمان رسیدن به 5، 10، 50 و 90 درصد جوانه زنی را به ترتیب 15/55، 71/57، 48/60 و 70/64 درصد افزایش داد. با افزایش غلظت عصاره اثرات بازدارندگی بذر نسب به اندام هوایی بیشتر بود. غلظت 50 درصد عصاره بذر و غلظت 100 درصد عصاره اندام هوایی سبب بیشترین اثر بازدارندگی جوانه زنی در نخود شد. در مجموع نتایج نشان داد که اثرات آللوپاتیک در بذر نسب به اندام هوایی در زیره سبز بر جوانه زنی نخود بیشتر است.

به منظور بررسی تاثیر پرایمینگ بذر با سالیسیلیک اسید بر شاخصهای جوانه زنی و بیوشیمیایی ماریتیغال تحت شرایط تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. فاکتور اول سطوح شوری شامل صفر (شاهد)، 7/13 و 85/22 دسیزیمنس بر متر نمک کلرید سدیم (150 و 250 میلیمولار) و فاکتور دوم سالیسیلیک اسید شامل صفر (شاهد)، 200 و 400 میلیگرم در لیتر بود. بر اساس نتایج تحقیق، تنش شوری سبب کاهش درصد جوانه زنی، طول گیاهچه، وزن تر و خشک گیاهچه، فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز و میزان پروتئین شد ولی فعالیت آنزیم پراکسیداز و کاتالاز را افزایش داد، به طوری که بیشترین تاثیر در شوری دوم (85/22 دسیزیمنس بر متر) دیده شد. پرایمینگ بذر با سالیسیک اسید باعث بهبود شاخصهای جوانه زنی و افزایش میزان پروتئین و فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز و کاهش فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان پراکسیداز و کاتالاز شد، همینطور بین سطوح 200 و 400 میلیگرم سالیسیلیک اسید تفاوت معنی داری مشاهده نشد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد پرایمینگ بذر با سالیسیلیک اسید موجب بهبود شاخصهای جوانه زنی در تیمار 7/13 دسیزیمنس بر متر شوری شد، ولی در تیمار 85/22 دسیزیمنس بر متر شوری تاثیر معنی داری نداشت. همچنین پیش تیمار بذر با سالیسیلیک اسید افزایش فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز و پروتئین و کاهش فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز در شرایط شور و غیرشور را سبب شد. تحقیق حاضر نشان داد پیش تیمار بذور مارتیتغال با 200 میلی گرم در لیتر اسید سالیسیلک، اثرات تنش شوری 7/13 دسیزیمنس بر متر را بر شاخصهای جوانه زنی و بیوشیمیایی تعدیل کرد.

تکنیک پیش تیمار بذر به عنوان عامل بهبود دهنده جوانه زنی و استقرار تحت تنش های محیطی معرفی شده است. یکی از تاثیرات شوری در خاک، کاهش در رشد و نمو گیاهچه های سبز شده و تغییر در مراحل نموی گیاه در مزرعه می باشد. به منظور بررسی اثر پیش تیمار بذر با اسید سالیسیلیک بر شاخص های جوانه زنی و فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پرواکسیداز و تغییرات میزان پروتئین بذر ریحان سبز تحت شرایط تنش شوری این آزمایش انجام شد. تیمارها شامل پنج سطح تنش شوری (0، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0- و 1- مگاپاسکال) و چهار سطح پرایم (غلطت های 0، 50، 100 و 150 پی پی ام اسید سالیسیلیک) با سه تکرار بودند. نتایج نشان داد که تنش شوری سبب کاهش در شاخص های جوانه زنی و تیمارهای پرایمینگ سبب افزایش شاخص های جوانه زنی شدند. تنش شوری سبب افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز و آسکوربات پرواکسیداز شده و میزان پروتئین را کاهش داد. استفاده از تیمار پرایمینگ سبب افزایش در پروتئین و فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پرواکسیداز شد. بهترین تیمار بذر، اسید سالیسیلیک با غلطت 100 پی پی ام بود. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که پیش تیمار بذرهای ریحان با اسید سالیسیلیک باعث بهبود مولفه های جوانه زنی ریحان سبز در شرایط تنش شوری شد و تحمل گیاه ریحان سبز را در مقابل تنش شوری با افزایش در پروتئین و فعالیت آنزیم کاتالاز و آسکوربات پرواکسیداز در مرحله جوانه زنی افزایش داد.

به منظور مطالعه تاثیر پیری بذر بر فرآیند جوانه زنی و رشد گیاهچه کدوی تخم کاغذی آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی در دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1392 اجرا گردید. در این آزمایش فرسودگی در دمای 45 درجه سانتی گراد و رطوبت 95 درصد به مدت 0، 2، 4، 6، 8، 10، 12، 14، 6 ، 18 و 20 روز بود و صفات اندازه گیری شده، شامل جوانه زنی بیشینه، یکنواختی جوانه زنی، مدت زمان لازم برای رسیدن به 10 و 50 درصد جوانه زنی، مساحت زیر منحنی جوانه زنی نسبت به زمان و همچنین تغییرات قابلیت حیات بذور با استفاده از آزمون تترازولیوم و همچنین میزان رشد گیاهچه اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که پیری در سطح یک درصد بر کلیه صفات تاثیر معنی دار داشت. مقایسه میانگین ها نشان داد در طی پیری مقدار سرعت جونه زنی زمان، درصد و یکنواختی جوانه زنی کاهش و مدت زمان لازم برای رسیدن به 10 و 50 درصد جوانه زنی افزایش پیدا کرد. همچنین مشاهده شد در طی پیری میزان رنگ پذیری بافت های بذر کاهش یافته که این نشان دهنده کاهش قدرت و قابلیت حیات بذور و در طی آن کاهش رشد گیاهچه بود. به طور کلی پیر در ابتدا موجب کاهش قدرت بذر شده و بعد از مدتی موجب کاهش قابلیت حیات و مرگ بذور می شود.

شوری خاک و آب، رشد و عملکرد محصولات کشاورزی را کاهش می دهد و با توجه به روند افزایشی اراضی شور و کاهش اراضی زراعی مطلوب، استفاده از گونه های گیاهی مقاوم به شوری اهمیت زیادی دارد. به منظور بررسی تاثیر تنش شوری بر ویژگی های جوانه زنی دو گونه گیاه علوفه ای خلر و گاودانه این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار طی سال 1392 در دانشگاه مراغه انجام شد. فاکتور اول تیمار تنش شوری (کلرید سدیم) شامل سطوح صفر (شاهد)، 50، 100 و 150 میلی مولار و فاکتور دوم شامل دو گونه گیاه علوفه ای خلر و گاودانه بود. نتایج حاصل حاکی از کاهش طول ساقه چه، طول ریشه چه، طول گیاهچه، وزن تر و خشک گیاهچه، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر گیاهان با افزایش غلظت های شوری بود، به طوری که صفات فوق در تنش شوری با 150 میلی مولار به ترتیب 8/82، 5/92، 6/88، 8/84، 3/71، 70 و 8/89 درصد کاهش یافتند. در گیاهان مورد مطالعه روند کاهش متفاوت بود به طوری که صفات فوق، در گیاه گاودانه تحت تنش شوری با شدت کمتری کاهش یافت و به طورکلی نتایج نشان داد که در مرحله گیاهچه ای، گاودانه نسبت به خلر تحمل بالاتری به تنش شوری داد. با توجه به نتایج این آزمایش، گیاه گاودانه جهت کشت در مناطقی که با تنش شوری مواجه هستند مناسب تر از خلر می باشد.